Choć budynek nie był jeszcze w pełni ukończony, 4 października 1895 roku, podczas uroczystego nabożeństwa w miejscowym kościele, przywitano pierwsze siostry skierowane do pracy w Kostomłotach: przełożoną Euprosinę Füssel, Edignę Krocker i Alphę Schahn.
Na czas oczekiwania na ukończenie budynku siostry zamieszkały tymczasowo w domu rodziny Riedel. Niecałe dwa miesiące później, 3 grudnia 1895 roku, mogły już wprowadzić się do nowego klasztoru, poświęconego św. Józefowi.
W początkowej fazie działalności wspólnota była wspierana przez licznych dobroczyńców z terenów parafii Kostomłoty, m.in. Karla Heidlera z Zabłocia oraz Josefa Langera z Godkowa. Mimo tego wsparcia, pierwsze lata pobytu sióstr w Kostomłotach, związane z kosztami wyposażenia szpitala i domu, były dość trudne pod względem materialnym. Sytuacja poprawiła się dopiero wtedy, gdy klasztor, w którym utworzono dom opieki i szpital, zaczął przyjmować pierwszych pensjonariuszy.
Podczas I wojny światowej siostry nie tylko opiekowały się miejscową ludnością, ale także rannymi żołnierzami. Wśród nich szczególnie wyróżniła się siostra Trudberta Wolf, znana z oddania i troski o chorych.
Z czasem, dzięki ustabilizowanej sytuacji, klasztor był modernizowany. W 1933 roku zainstalowano centralne ogrzewanie, a jeden z budynków gospodarczych przekształcono w kostnicę.
Z rocznego raportu z 1935 roku wiemy, że w prowadzonym przez siostry szpitalu leczono wówczas 55 pacjentów, a w ambulatorium pomoc uzyskało 255 osób. W domu opieki mieszkało wtedy 20 schorowanych osób. Siostry prowadziły także przedszkole, które odwiedzało od 40 do 48 dzieci – do momentu jego likwidacji w 1941 roku.
Do 1935 roku zmarło siedem sióstr pracujących w Kostomłotach:
- s. Alpha Schahn († 1907)
- s. Euprosine Füssel († 1911)
- s. Leobina Koschany († 1919)
- s. Theophista Golombek († 1931)
- s. Licia Wienek († 1931)
- s. Fridolina Thauer († 1934)
- s. Nicola von Glowczewski († 1934, w Nysie)
Po II wojnie światowej Elżbietanki kontynuowały swoją misję, prowadząc szpital i ośrodek zdrowia. W 1949 roku w dokumentach powiatowych w Środzie Śląskiej wymieniono pięć sióstr, z przełożoną Sykstyną Iglińską na czele. Ich obecność w powiecie określono jako „konieczną”, szczególnie ze względu na brak lekarza w okolicy.
Niestety, sytuacja zmieniła się drastycznie 3 sierpnia 1954 roku. W ramach komunistycznej akcji „X-2” siostry zostały wysiedlone z Kostomłot i trafiły do obozu w Kobylinie. Wśród nich były:
- s. Polikarpa Hala (ur. 09.12.1909) – 44 lata
- s. Libia Weiss (ur. 24.04.1896) – 58 lat
- s. Kanuta Kruczyńska (ur. 28.03.1896) – 58 lat
- s. Sykstyna Iglińska (ur. 12.12.1895) – 58 lat
- s. Konstancja Witek (ur. 14.01.1923) – 31 lat
- s. Aleksja Pusiak (ur. 09.03.1926) – 28 lat
- s. Amelia Czaja (ur. 29.04.1930) – 24 lata
Po uwolnieniu z obozu nie udało się im już wrócić do Kostomłot – klasztor został im odebrany i nie został zwrócony. Dwie z sióstr znalazła schronienie w domu zakonnym w Osieku. Wśród nich była również przełożona, siostra Sykstyna, która przez kilka lat bezskutecznie próbowała odzyskać dawną siedzibę zgromadzenia.
Przez 69 lat obecności w Kostomłotach Elżbietanki prowadziły intensywną działalność społeczną i charytatywną. Opiekowały się chorymi, biednymi i starszymi, wspierały parafię, prowadziły przedszkole, dom starców, szpital, izbę porodową i udzielały pomocy w szpitalu wojskowym. Pomagały uchodźcom, wysiedlonym i bezdomnym. W klasztorze zazwyczaj mieszkało sześć sióstr.
Dziś budynek dawnego klasztoru św. Józefa nadal służy lokalnej społeczności – mieści się w nim ośrodek zdrowia, kontynuując dzieło troski i pomocy zapoczątkowane przez Elżbietanki ponad wiek temu.
Na zdjęciu s. Kanuta Kruczyńska. Pracowała w Kostomłotach jako pielęgniarka od 1941 roku do likwidacji w 1954 roku. Na poczatku 1957 roku na krótko trafiła do Osieka, a nastepnie do Legnickiego Pola jako przełożona. Tam zmarła i została pochowana.
Źródła:
- Ur. 17 lutego 1822, Por: Schematismus des Bisthums Breslau und seines Delegatur-Bezirks für das Jahr 1895, Breslau 1885, s. 25
- J. Schweter, Geschichte der Kongregation der Grauen Schwestern. Band II, 1937 r., Breslau 1937, s. 65-66
- Archiwum Państwowe we Wrocławiu, sygn. 82/904/0/13/224 (Starostwo Powiatowe w Środzie Śląskiej)
- Archiwum Prowincjalne Sióstr Elżbietanek we Wrocławiu
