- Uilla Bogodani – 1175
- Bogodani, Bogudanj, Bogdanouo, villa de nomine suo (Bogdana) dicto – 1175, 1201, 1202
- villa de nomine (Bogdana), nunc Nova Curia, Bogdanouo, Nova Curia, Newhoff – 1202, 1216, 1218, 1227, 1244, 1337
- villa Bogudunj, Bogdano que Novo curia dicitur, Newhoff, Neuhof – 1175, 1202, 1215, 1337
- Neuhoff – 1638, 1666, 1743
- Neuhof – do 1945
- Bogdanów – od 1945
Zmiana nazewnictwa dobrze oddaje zmieniające się władztwo oraz wpływy kulturowe w regionie – od średniowiecznych fundacji klasztornych, przez epokę książąt śląskich, aż po czasy nowożytne, gdy miejscowość funkcjonowała pod niemiecką nazwą Neuhof.
Historia Bogdanowa i jego właścicieli
Pierwsza wzmianka o Bogdanowie pojawiła się w dokumentach z 1175 roku jako Uilla Bogodani. Już w 1176 roku wieś była własnością opactwa cystersów z Lubiąża. Rok później, w 1177, dobra zostały przez zakon sprzedane, by wkrótce je odkupić.
W bulli papieża Innocentego III z 1201 roku wieś wymieniono jako villa Bogudunj, a w 1202 – jako villa de nomina Bogdana, przekazana klasztorowi przez wdowę po grafie Bogdanie. Równolegle pojawiają się nazwy Nova Curia oraz Newhoff, potwierdzające istnienie siedziby zarządzającej majątkiem.
W 1244 książę Bolesław II przyznał cystersom prawo warzenia piwa w Bogdanowie, a w 1337 książę Bolko Świdnicki potwierdził ich własność. W 1410 zakon wyznaczył granice swoich dóbr i założył osadę Neuhof.
Po sekularyzacji w 1810 roku majątek przejął skarb państwa, a w 1811 roku został sprzedany inspektorowi Nitsche. Po jego śmierci zarząd przeszła na rodzinę – w 1845 właścicielem był Karl Johann Gottlob Gustav Alex Nitsche. W latach 50. XIX wieku dobra nabyła rodzina Schaube, a w 1859 – Edouard von Kramsta.
Wnuk Kramsty, Alfred Gustav Eduard von Wietersheim, odziedziczył majątek w 1875 roku. Po jego śmierci zarządziła nim wdowa, Anna z domu von Kramsta. W 1894 utworzono majorat z siedzibą w Bogdanowie. W latach 1902–1917 właścicielem był Walther von Wietersheim, a ostatnim (1921–1940) – Alfred von Wietersheim.
W latach 30. XX wieku majątek liczył 579,54 ha. Uprawiano m.in. buraki cukrowe, pszenicę, len. Prowadzono hodowlę, działała cegielnia w Godkowie.
Po 1945 roku majątek przejęło PGR – początkowo w Udaninie, od 1972 r. w Piotrowicach.
Szkolnictwo
Katolicka szkoła działała w Bogdanowie już od 1740 roku. W 1830 nauczano w niej 409 mieszkańców. W 1883 powstała szkoła ewangelicka (prywatna, od 1889 publiczna). Od tego momentu funkcjonowały dwie szkoły wyznaniowe.
W 1905 roku wieś liczyła 581 mieszkańców, a w 1941 – 453. Przed II wojną światową w Bogdanowie działały: 2 szkoły, 8 warsztatów, 2 sklepy kolonialne, 2 zajazdy, punkt sprzedaży węgla.
Zespół pałacowo-folwarczny i układ przestrzenny wsi
Układ wsi dokumentuje mapa z 1826 roku – główna droga biegła z Osieka, zakręcała przy folwarku, wiodła dalej na południe. W II połowie XIX w. wytyczono nową drogę, przy której powstał kościół i cmentarz.
Wieś rozwijała się jako nieregularna osada przyfolwarczna. Centrum stanowiło rozwidlenie dróg do Godkowa i Bukowa – obok którego znajdował się kościół i pomnik wojenny.
Na południowym wschodzie – katolicka szkoła (dzisiejszy dom nr 15); w pobliżu cmentarza – szkoła ewangelicka (nr 32). Bogatsi rzemieślnicy mieszkali przy południowej drodze (np. rzeźnia Polleschnera w zagrodzie nr 26).
Folwark znajdował się na wyniesieniu, opadającym ku Młynówce. W jego obrębie mieścił się młyn oraz rozległy zespół gospodarczy – stajnie, obory, spichlerze, dziedzińce i oficyny.
W 1864 roku wzniesiono klasycystyczny pałac (na miejscu prepozytury). Przebudowany w 1875 roku, miał dwie wieże, taras, loggię i reprezentacyjny dziedziniec z bramą. Spłonął w 1945 roku, został rozebrany ok. 1968. Zachowały się piwnice.
W folwarku znajdowała się barokowa kolumna maryjna z 1778 roku, odnawiana w 1878 i współcześnie. Obok – park krajobrazowy, cmentarz rodowy i dawne ogrody.
Elementy krajobrazu kulturowego Bogdanowa
We wsi zachowała się kapliczka przydrożna z I poł. XIX wieku – wnękowa, murowana, z figurką Matki Boskiej i współczesnym obrazem. Odnowiona w latach 80.
Cmentarz przykościelny (I poł. XIX w.) otoczony murem z granitu i cegły, z aleją kasztanowców. Historyczne nagrobki nie zachowały się, ale układ kompozycyjny częściowo czytelny.
Na zachód od folwarku znajduje się grodzisko – w XIX w. przekształcone w element parku widokowego, z fosą, ścieżkami i ruinami pawilonu.
W północno-zachodnim narożniku parku istniał cmentarz rodowy von Wietersheimów (mur i krzyż przeniesiony na teren kościelny). Obok – park z aleją lipową, mury z kamienia i cegły, oraz duży staw z groblą.
Na południowym skraju wsi, w lesie, stoi obelisk ku czci Ottona von Bismarcka (ok. 1900 r.), z przedstawieniami gałęzi dębu i śladem po medalionie.
Źródła:
- Część starych widokówek Bogdanowa pochodzi ze strony: http://myvimu.com/exhibit/32283917-bogdanow-gruss-aus-neuhof
- Studium wartości kulturowych Gminy Kostomłoty, Powiat Średzki, woj. dolnośląskie, tom I, Autorzy opracowania: Bogna Oszczanowska, Beata Sebzda, Donata Trenkler, Wrocław 2010 - (udostępniony przez Urząd Gminy Kostomłoty)
