Tereny dzisiejszego Osieka zamieszkane były już przez ludność kultury łużyckiej. W okresie kolonizacji na prawie niemieckim, przypadającej na lata 1198–1201, niewielka osada zaczęła się rozrastać i z czasem przekształciła się w wieś. O jej początkach może świadczyć sama nazwa – Osiek – pochodząca z języka czeskiego i oznaczająca miejsce po wyrębie, karczowisku. Nazwa ta jest dość powszechna: w Polsce znajduje się aż około 50 miejscowości o tej samej nazwie.

Nazwa na przestrzeni wieków

  • 1200 – Osech

  • 1267 – Osek

  • 1276 – Ossek

  • 1315 – Ossecz

  • 1350 – Ossyk

  • 1385 – Ossik

  • 1785 – Ossig

  • 1945 – Osiek

Pierwsze wzmianki i znaleziska archeologiczne

Po raz pierwszy Osiek pojawia się w dokumentach w roku 1200 jako Osech, w kontekście parafii Pozarzysko. Wówczas biskup Jarosław z Wrocławia na nowo ustalił wysokość dziesięciny dla lokalnego kościoła. Z tego okresu pochodzi także cmentarz szkieletowy odkryty w południowo-wschodniej części wsi. W latach 70. XX wieku prowadzono tam badania archeologiczne, w trakcie których odnaleziono 83 groby oraz liczne przedmioty: ozdoby z ołowiu, brązu, srebra, szkła, a także srebrny denar Bolesława Śmiałego.

W dokumentach z 1310 roku biskup podnosi dziesięcinę do 6 marek. Część z niej trafiała również do kościoła w Rusku. Z kolei z 1315 roku pochodzi dokument prawa niemieckiego, który wspomina o Osieku i wymienia wójta oraz radców sądowych.

Osiek na prawie niemieckim – pierwsi mieszkańcy

W zapiskach źródłowych zachowały się nazwiska pierwszych mieszkańców Osieka:

  • 1276 – Karstannus, książęcy komisarz geodezyjny, świadek w Świdnicy

  • 1315 – Siffirid zwany von Baruth, właściciel Osieka

  • 1385 – Wernher von Owluk, kolejny właściciel

W 1319 roku książę Henryk z Jawora zezwolił rodzinie von Baruth na wykupienie wszystkich dóbr w Osieku. Niewiele później wieś przeszła we władanie rodu von Owluk. W 1407 roku część wsi należąca do Nicola von Owluk została sprzedana benedyktynkom z Lubomierza. Rok później siostry zakonne nabyły również drugą część należącą do Konrada von Owluk.

Przez kolejne 400 lat Osiek pozostawał własnością klasztoru, który pełnił również funkcje sądownicze – zarówno wyższe, jak i niższe. W dniu tzw. "Dnia Sądu" do wsi przybywała opatka w towarzystwie jednej z sióstr zakonnych. Zarząd nad majątkiem sprawował powoływany przez klasztor wójt.

Osiek w czasach nowożytnych

W 1602 roku pojawiają się wzmianki o problemach religijnych oraz o wakacie na stanowisku proboszcza. W 1666 roku dziesięcinę płaciło już 48 włók ziemi. W tamtym czasie Osiek wchodził jeszcze w skład okręgu świdnickiego (Svidnicensi). Mimo że w okolicznych wsiach powstawały niezależne majątki ziemskie i rycerskie, Osiek pozostał typową wsią chłopską. Rycerstwo w okolicy nie cieszyło się dobrą opinią – mieszkańcy uważali niektórych właścicieli ziemskich za zwykłych rzezimieszków, jak choćby rycerza z pobliskiego Pyszczyna.

Koniec epoki klasztornej

W 1810 roku zniesiono poddaństwo dziedziczne oraz dokonano kasaty zakonów. Dobra klasztorne w Osieku wystawiono na sprzedaż. Mieszkańcy wsi odkupili je, wraz z prawem łowieckim, za kwotę 39 350 talarów. Grunty zostały podzielone między chłopów, a folwark trafił w ręce sołtysa dziedzicznego – Steinera.

Powstałe w XIX wieku gospodarstwa miały niewielką lub średnią wielkość. Zagrody budowano w tzw. układzie podwórka frankońskiego – w formie zamkniętego czworoboku otoczonego budynkami gospodarczymi i murem, co zapewniało bezpieczeństwo przechowywanych zbiorów.

Życie wiejskie w XIX i XX wieku

Wraz z pobliskim Bogdanowem, Osiek posiadał wspólną Ochotniczą Straż Pożarną. Stara remiza znajdowała się obok kuźni, w dolnej części wsi. Około 1925 roku gmina zleciła budowę nowej remizy z wieżą przy szkole – później pełniła ona funkcję sali gimnastycznej.

W centrum Osieka funkcjonowały: dom gminny, gospoda, sklep, kuźnia, rzeźnia, poczta, gabinet lekarski, warsztat maszyn rolniczych, stelmach. Wzmianki z 1828 roku wspominają również o budynku przy drodze do nowego młyna, służącym do obróbki lnu – uprawy istotnej dla lokalnej produkcji płótna.

W południowo-wschodniej części wsi znajdował się również XIX-wieczny pałac – jeden z symboli dawnej świetności Osieka.